Jak dbać i czyścić żeliwne kociołki?

Żeliwne kociołki wymagają specjalnej, ale niezbyt skomplikowanej pielęgnacji. Pomimo swojego ciężaru i dość zwartej bryły są niezbyt odporne na działanie chemikaliów. Dlatego dbanie o czystość i jakość żeliwnych kociołków można tak naprawdę ograniczyć do krótkiego stwierdzenia: zero chemii.

Wypalanie kociołka żeliwnego

Warto pamiętać, że przed pierwszym użyciem kociołek należy odpowiednio wypalić. W jakim celu stosuje się taki zabieg? Wypalenie kociołka to proces, który ma zabezpieczyć naczynie przed rdzewieniem, a także poprawić właściwości na polu kulinarnym kociołka. Wypalenie żeliwnego kociołka:

• jest niezbędne przed pierwszym użyciem tego naczynia,
• zamyka mikropory w żeliwie i zmienia jego kolor z szarawego na brązowo-czarny,
• sprawia, że potrawy przyrządzane z jego wykorzystaniem będą smaczniejsze i zdrowsze.

Jak zatem wypalić kociołek żeliwny? Wystarczy napełnić go całkowicie ziemniakami i obierkami z ziemniaków, zalać zawartość wodą, wrzucić połowę kostki smalcu, a całość pod przykryciem gotować przez 50 minut. Co ważne, czynność ta powinna odbywać się nad ogniskiem. Po wszystkim należy zawartość naczynia wylać i powtórzyć cały proces jeszcze raz. Po dwukrotnym wypaleniu, wyczyszczeniu i wysuszeniu naczynia powinno się je pokryć ochronną, wewnętrzną warstwą smalcu lub oleju, a nadmiar tłuszczu usunąć, najlepiej przy użyciu papierowych ręczników.

Wypalanie kociołka żeliwnego w piekarniku

Jeśli nie ma możliwości wypalenia kociołka nad ogniskiem, do tego procesu warto wykorzystać piekarnik elektryczny. Wówczas wypalanie kociołka żeliwnego można zamknąć w następującej instrukcji.

1. Dokładnie umyj kociołek jedynie wodą, osusz i posmaruj cienką warstwą oleju jadalnego ‒ zarówno od wewnątrz, jak i na zewnątrz.
2. Piekarnik rozgrzej do temperatury 120 stopni Celsjusza i włóż kociołek do środka.
3. Po 10 minutach wyjmij kociołek, a temperaturę piekarnika zmień na 180‒200 stopni.
4. Nasmarowany olejem kociołek włóż do rozgrzanego piekarnika do góry dnem. Tak wypalane naczynie pozostaw w piekarniku na godzinę.
5. Po tym czasie wyłącz piekarnik, a kociołek zostaw wewnątrz do ostygnięcia.

Czyszczenie kociołka żeliwnego

Jak i czym myć taki kociołek? Najlepiej gorącą wodą, bez żadnych chemikaliów, które mogą wniknąć w strukturę żeliwa. Nie powinno się go szorować twardymi myjkami, chociaż wyjątkiem od tej reguły jest pojawienie się rdzy w naczyniu. Wówczas można ją delikatnie usunąć twardszą myjką, chociaż jeżeli naczynie jest odpowiednio konserwowane, wówczas nic złego nie powinno się z nim stać. Kociołka nie powinno się również zamykać – najlepiej, gdy będzie przechowywany otwarty. Oczywiście mycie w zmywarce jest całkowicie wykluczone. Podczas czyszczenia kociołka nie zapominajmy także o pokrywce, która też jest żeliwna i jeśli była używana, należy się jej taka sama uwaga, jak kociołkowi.

Czym i jak wyczyścić kociołek żeliwny?

Mycie kociołka to ważny element w czasie jego korzystania. Jeśli nie zrobimy tego od razu po użyciu (lub przynajmniej na drugi dzień, jeśli kociołek był istotną częścią nocnej imprezy przy ognisku), może się pojawić w nim pleśń lub rdza.

Czym wyczyścić żeliwo? Tutaj pojawiają się rozmaite opcje. Jeżeli jesteśmy w plenerze, a kociołek rzeczywiście był używany na ognisku, z pomocą może przyjść popiół z tego ogniska. W połączeniu z piaskiem i wodą idealnie doczyszczą wszelkie zabrudzenia powstałe przy gotowaniu. Niektórzy do mycia kociołków używają także soli.

Czyszczenie kociołka żeliwnego z rdzy

W momencie, gdy kociołek nie jest dostatecznie chroniony, np. przez to, że wypalanie nie zostało właściwie przeprowadzone lub miejsce przechowywania było zbyt wilgotne, może zacząć korodować. Czy pojawienie się korozji to koniec używania kociołka żeliwnego? Nie, korozja nie oznacza, że kociołek jest do wyrzucenia. W takiej sytuacji należy wykonać kilka kroków odświeżających stan naczynia. Jak zatem wyczyścić kociołek żeliwny z rdzy?

• Pierwszym etapem jest porządne wyczyszczenie kociołka. Można wykorzystać do tego wodę, ale też piasek czy druciany przedmiot szorujący.
• W następnej kolejności naczynie powinno być starannie wysuszone oraz należy je posmarować z każdej strony olejem roślinnym.
• Trzeci krok to wypalenie kociołka. Intensywne czyszczenie połączone z szorowaniem z pewnością naruszyło barierę uzyskaną podczas wcześniejszych wypalań, stąd proces należy powtórzyć: nad ogniskiem lub w piekarniku ‒ wedle możliwości.
• Po całym procesie czyszczenia warto odczekać aż kociołek się wystudzi i przetrzeć go delikatnie ręcznikiem papierowym.

Jak i czym wyczyścić przypalony kociołek żeliwny?

Kwestia tego, jak umyć kociołek, garnek żeliwny, gdy jest on przypalony, nie jest aż tak skomplikowana. Z pomocą przychodzi niezawodny olej i sól. 

• Posyp solą dno kociołka, dodaj olej i wodę, a następnie gotuj na małym ogniu przez około 15 minut.
• Po tym czasie, zdejmij kociołek z ognia i ostrożnie wylej jego zawartość. Uważaj, aby się nie poparzyć!
• Wyczyść kociołek druciakiem, aby usunąć resztki przypalenizny.
• Umyj kociołek w ciepłej wodzie i dokładnie osusz.
• Pamiętaj, aby właściwie zakonserwować tłuszczem tak wyczyszczony kociołek.

Konserwacja i pielęgnacja kociołka

Najważniejszą rzeczą dotyczącą kociołka jest jego konserwacja, która polega na pokryciu wnętrza naczynia ochronną warstwą tłuszczu. Może to być olej roślinny, a także smalec, masło lub margaryna, przy czym należy pamiętać, żeby nadmiar ochronnej warstwy usunąć. To właśnie tłuszcz, który wnika w wewnętrzną powierzchnię naczynia sprawia, że gotowane potrawy nie przywierają do jego ścian oraz dna.

Jak zabezpieczyć kociołek żeliwny?

Starego tłuszczu można się pozbyć poprzez rozgrzanie naczynia w piekarniku i usunięcie roztopionej warstwy zanieczyszczeń papierowym ręcznikiem. Kwestią sporną jest konserwacja kociołka na zimę. Niektórzy sugerują, że zaimpregnowanie jego wnętrza na kilka miesięcy ochronną warstwą tłuszczu może sprawić, że ta warstwa po prostu zjełczeje. My mimo wszystko proponujemy rozprowadzenie niewielkiej warstwy oleju we wnętrzu naczynia. Dzięki temu będzie ono chronione przed korozją, a jeżeli tłuszcz rzeczywiście stanie się nieświeży, wówczas wystarczy jeszcze raz wypalić kociołek. Do kociołka, który odstawiamy na kilka miesięcy, warto wsypać surowy ryż, który będzie pochłaniał ewentualną  wilgoć i ochroni przed pojawieniem się rdzy.